Horoskopi i një Poeti me botë të madhe shpirtërore!
Post Mortum,Agim Spahiut!
"Gjithkush ma lexon shpirtin në bebëz të syrit
e viti më duket një ditë!"
Agim Spahiu"Autoportret"
Kam në dorë librin e Poetit Agim Spahiu"Njeriu mbi Pikëllimë" dhe jam i mëdyshur:mëdyshur nga dëshira për të thënë diçka dhe,nga ana tjetër,vallë a do mundem?Mes kësaj vetëgjyqësie,kësaj ngrënie me veten, jam pakësa i hallakatur.Dhe kam përse:se Poeti Agim Spahiu është nga ai soj Poetësh,kur kjo fjalë"poet",në se bën fjalë për të,duhet shkruar me gërmë të madhe.Se,ndryshe,po e grupove si një shumës,atëherë je ti që e shkruan gabim këtë emër të përgjithshëm.Së dyti,unë para Agim Sphiut jam thjesht një çirak dhe,si çdo çirak,doemos kurrë nuk arrij nivelin e ustait.Se Usta e kaluar ustait është Agim Spahiu në gjithë prurjet etij poetike që,duhet thënë,nuk janë të pakta.
Në prurjet e Tij poetike kanë jo vetëm vlera letrare-artisitke,por,veç tjerash,edhe asosacione që lënë gjurmë në jetë,kjo ndodh se Agim Spahiu e mblodhi nektarin,porsi një bletë e mirë,duke i rënë Hasit tej e mbanë,duke iu ngjitur Gjallicës e Pikëllimës jo si një kundrues dhe aq:por,pikërisht në këtë bukuri alpine e të pashoqe,Poeti Agim Spahiu,na solli diçka edhe më të lartë se këto male:solli botën e madhe të hasjanëve,të kuksianëve,të cilës botë,kush më mirë se ai,i këndoi me zemër në dorë.Për të vallet e popullit janë"ditar i popullit tim në lëvizje".
Dhe ja një hiperbolë e bukur"...të mat dashurinë tënde/do mëduhej gjithë dashuria e botës/.(Nënës)
Ai është koshient për rolin e grave në shoqërinë njerëzore dhe si poet me intregritet krejt të vetin di se si e shpreh mirënjohjen për to:"...e buka merr fytyrën e grave/të thjeshta,të urta si vet fjala."S'ke si mos qëndrosh në këtë motërzim metaforik dhe ,njëherësh,unik:dihet se ç'është buka për njeriun,po kur merr fytyrën e gruas,do veç një Agim Spahiu që me një penelatë piktori,tak dhe bën motërzimin.Mos e shpiku vallë?JO.As mos u shkoj mendja!Po ai e pa atë tek ka ngrënë jo pak,po me qindra herë bukë me druvarët.
Sado që është larg metropolit,larg edhe nga qyteti i vet:Kuksi,Agim Spahiu, e jeton jetën intensivisht dhe për të çdo gjë njerëzore është njerëzore.Lexo"Lulet e prillit" dhe do kuptosh se sa e madhe është zmera e tij; sa i ndjen ai në shpirt"edhe të rënët e Vlahnës në prill '44,edhe Nënë Lemen,edhe për gratë që krahas burrave me sakica luftojnë.
Si një kapitull më vete,mendoj,do të ishin edhe poezitë që pasqyrojnë luftën tonë për pavarësi,kundra sërbëve dhe Poeti nuk është vetëm vëzhgues,por me pak vargje ai edhe evokon heroizmin,por,në të njëjtën kohë,si realist,sado me dhëmbje as i mohon humbjet dhe as ekzagjeron bëmat e trimave që,me të vërtetë,nuk kanë munguar.Por shiko se sa optimist është Poeti:"...burrë është ai/që dhe në humbje,sheh fitore!/"(Bini,more djem,bini!").Dhe po në këtë kapitull:Kolesiani!Vetëm tek vargjet popullore"Kolesian-70 shtëpi/s'duron zgjedhë,s'duron robni/duket sikur e ke marrë veshë atë që do të thotë autori,por nuk është e plotë kjo përsiatje jote.Dhe ja përse:"Kolesjan-fytyra ime/ballë në shtatë gjëmime/A ca më tej:"Ranë shpata,u copëtuan/ranë gjyle,u shkrinë/ranë gjuhë/u varruan,ranë ushtri e u nxinë/e ti prapë i gurtë/zemër dhe trëndafil/Kolesjan-qëndresa ime/zë në shtatë gjëmime/.E solla të tërë si një përgjithësim të bukur për gjithë ato këngë heroizmi të atyre trevave që më mirë se kushdo,u këndoi autori që lindi dhe vdiq po me ato në shpirt.
Gjeografia poetike e Poetit të bukur dhe me një botë të madhe shpirtëroe,Agim Spahiu,jo vetëm është e gjerë,por njëkohësiht ajo është,njëherësh,dhe e thellë,dhe e lartë,dhe e paarritshme.S'mund unë që me një tentativë prej fillestari të arrijë të eksploroj gjithë gamën shpirtërore të Poetit.Sa,për mua,me prurjet e Tij poetike ai ngrihet edhe më lart se Gjallica dhe Pikëllima,dhe,pse është i tillë rron dhe është pranë nesh.Se Poetë të demensioneve të Agim Spahiut janë të përjetshëm.Dhe si epilog të këtij shkrimi,pak proliks,për një Poet të Madh,më lejoni që të shkruaj ca vargje në kujtim të tij.
Derën e kam lënë hapur...
Po hyr,i dashur Agim!Hyr,kam kohë që po të pres!
As mos ki hiç ngurim:Poeti kurrë nuk vdes!
Ndaj derën e kam lënë hapur(që ti të vish kur të duash)
Mos vish me buzë të plasur,por krejt i bukur si në Has!
"I freskët,i pastër e i gjallë;i larë si natyra pas shiut"
Larë tek Drini i Zi a i Bardhë(ka më t'bukur veçAgim Spahiut?)
Mbushur është plot regëtima(regëtima që i përvëluan shpirtin)
M'i lart' se Gjallica e Pikëllima(nuk gjeni,jo,soje të dytin?)
Dhe erdhi me trastën me vargje,dhe bujti heshtur e pa fjalë
Ç'më ka?Ç'më ka ajo"magje"( e mbushur me bukë të bardhë!)
Se vargjet i pikojnë veç mjaltë(mjaltë i pavënë në zjarr)
Të ngopë e të velë sakaq dhe prapë do të"hashë" se ke mall.
Se vargjet të ndjellin,të ndjellin(si gjahu i bukur ndjell gjahtarin)
Ah,se ç'kumte që sjellin!Si bleta që nga lulet sjell nektarin.
Ngjitet Gjallicës e Pikëllimës,lahet në Drin të Bardhë a të ZI)
Lëshohem unë ulërimash:Je gjallë,O Agim Spahi!....
19 korrik 2007
1.Vargu në thonjëza është i Agim Spahiut
Përparim Hysi,Florida,më 24 korrik 2007
Tuesday, July 24, 2007
Monday, July 23, 2007
Aksioma poetike e një Poeti!
Meditime rreth librit"Ia kam frikën njeriut" të Mensur Spahiut!
Poetët nuk lindin në këtë botë si specie të veçanta.Ata,në se dallohen në këtë botë nga njerëzit e tjerë,mendoj unë,kjo ndodh se me fjalën e tyre,me vargun e tyre,sikur shkëputen,pakësa,nga mjedisi ku jetojnë,sepse marrin të tjera atribute:atributet e tribunit.Këto atribute ata fitojnë ,në se me fjalën e tyre kanë ditur të hyjnë në botën e madhe të lexuesit.Dhe sa më e madhe të jetë kjo"hyrje",aq dhe më me vlerë është fjala poetike e Poetit.Dhe,po të gjykojmë nga këto që thashë,mendoj se Poeti Mensur Spahiu ka ditur të hyjë në botën e lexuesit.Ka hyrë ashtu thjesht dhe pa u ndjerë,herë butë e butë,kur lira e tij poetike nxjerë tinguj malli me
dashurie,dhe,herë-herë edhe me britma poetike,ku Poeti si tribun tërheq vëmëndjen e lexuesit.Dhe nuk ka si bëhet më bukur!Ai,Mensur Spahiu,nuk të lë që të hallakatesh,të vrasësh mëndjen se ku do të dalë me vargun e tij.JO!Ai të thotë:"Më shumë se çdo tmerri në botë,/ia kam frikën njeriut,dhimbja ime!".Ti që e lexon,domosdo,je i detyruar që të qëndrosh dhe do të gjykosh:-More,pse ky,Mensur Spahiu,ia ka frikën njeriut?Mos është gjë ksenofob,ziliqar,i vogël nga shpirti?Përkundrazi-dhe këtu qëndron gjithë kiuntesenca e kësaj poezie-duke bërë këtë pohim,ai i jep lexuesit një leksion njerëzor që ka vlerën e një aksiome.Morali i gjithë kësaj aksiome të bukur poetike,nuk është asgjë tjetër as më pak dhe as më shumë se sa ajo urtësia e madhe e popullit që thotë:-Mos u ruaj nga kuçedra me nëntë kokë,po ruhu nga njeriu me dy faqe.
Shpesh,si i kursyer në fjalë,por jo në mendim dhe urtësi,ai e jep shqetësimin e tij poetik dhe njerëzor,njëherësh,vetëm në pak vargje,si:
në mos qofsha trim,
të të vras,
do të pështyj,
do të grryej fytyrën
të të përgjak sado pak!
... të më vrasësh ti më pas!
Të lutem,lexues, a ke si mos impresionohesh nga këto vargje të kursyera me një mesazh kaq domethënës? Nuk ke se si?Me domosdo.Se në të gjitha poezitë e tij,ai ta prishë gjumin dhe të bënë që,njësoj si ai,të përjetosh,të hahesh me të ligun(igjallëvdekur),me njeriun e lig që është kudo,prandaj ai i bën vargjet si kambanë dhe i tund dhe i tund për të gjithë ata që kanë veshë.Dhe këtë nuk e bën se vuan nga ndonjë obsesison vetiak dhe krejt manjak.JO.JO!As mos u shkoj mendja!Ai do që bota ku jetojmë të jetë më e bukur,më e madhe;ku Cezari të marrë çfarë është e Cezarit dhe jo të ndodhë ajo,që për fat të keq është kthyer si në normë,që më i forti(që vjenë nga llumbi) të shtypë e terrorizojë më të dobtin.Ndaj poeti"hap në hap e orë më orë grindet/netëve e ditëve nuk e lë të qetë/të mos pjellë/të mos shtohet mbi dhe e as nën dhe/kripë në prush të plasë/muze terri e tmerri:zi e zisë anembanë të mbesë!Ja,pra,pse është i shqetësuar Poeti.Bile shqetësimi i tij është pak hiperbolik:do që e liga mos infektoj as botën nën tokë!Ma gjeni,ju lutem,të ngjajshmin?
Kur shkruan,ai e di se nuk e ka rrugën të shtruar me lule.I shikon me keqardhje dhe nuk rri dot pa e shfaqur ato barriera keqdashsëe të ndonjë botuesi(e,kush nuk është ndeshur me ta?!) që"nuk ia pranoi këngën e tij" për arsye krejt qesharake dhe dashakeqe(NJë botuesi) që me një varg të goditur e quan"vejushmashtrimi që bëmat e saj fëmija s'idi".
Natyrisht,në këtë shkrim,nuk do të analizoj gjithë poezitë e tij,por them se tek Mensuri,ke se çfarë mëson: edhe nga vargu,edhe nga me sazhi,edhe nga figura.Në s'është aq i goditur vargu,këtë e kompenson mesazhi.Mesazhi është dhe kripa që i jepë shije "gjellës poetike" të Mensurit.Ai këtë"kripë" e hedh me masë dhe asnjëherë nuk e tepron.
"Koka ra e prerë nga shpata/prejkafshimit lemeritës të fjalës,-thotë Poeti.Ose s'ke si mos ndalesh tek poezia e tij"Nëse dikush të thotë",ku m,pak analogjik me Kiplingun në vjershën"If..,Poeti me modesti tregon se është si gjithë të tjerët,jeton,punon,dashuron,është prind,qytetar,njeri dhe"asgjë më shumë!".
Poeti ka një zemër të madhe dhe në jetë mëdyshet e mëdyshet,si në vetëgjyqësi,se kjo botë nuk është krejt e pastër dhe virgjine.Përkundrazi,në këtë botë poeti është në hall:-Nuk di kujt t'i besoj?Se ja"të vërtetat janë mbuluar e mbytur me gënjeshtra dhe poeti"ngutet e ngutet të mos hesht!.Edhe sikur vetëm për kaq,ai duhet vlerësuar.S e të mos heshtësh në këtë kohë kur"heshtja është kthyer,si të thuash,në art",unë them se nuk ke bërë pak.Poeti që hesht,për Mensurin pothuaj se ka vdekur.
Dhe ja një dyvargësh lapidar!Për t'u gdhëndur në memorie:
"Kur s'qan kush për ty,mos qaj të tjerët!
Rujae lotin të qash veten!"
Sakuptimplote janë vargjet tek "Zemërimi i heshtur"!
"Ankohesh,e dashur,dhe grindesh me mua,
në foto pse i zemëruar jam?!".Dhe poeti zë dhe shpjegohet se..."harron se që nga rinia e hershme/krenaritë boshe e gojët eliga,gjoksin ma trandën/.E si mund të qesh,thotë Poeti,kur të liqtë orë e çast rreth meje shtohen?...Dhe si finale:"...kur të kuptosh se i ligu po thërmohet/ çast më çast,foto me gaz!"Ç'aksiomë e bukur poetike të një njeriu,Njeri!
Thashë që në fillim që nuk do marrë të analizoj poezitë tij një për një,por duke e mbyllur këtë shkrim timin për të,nuk mund të lë pa cituar poezinë"Kujdes fjalën!""Më çmënde,tha gruaja,një natë/ky duhan,kjo dritë në mes të natës..."/.Në se ndalem në këto vargje,se kam vuajtur nga enjëjta ankesë nga gruaja ime.Dhe,veç tjerësh,e kuptoj këtë poezi.Por,ndërsa Mensuri e ka zgjidhur pak poetikisht këtë shqetësim.,me vargje aq me peshë:"Kujdes,me fjalën grua,kujdes/Sjell ajo mirësi...gjamën fjala sjell!"Unë e kam zgjidhur pak"burrërisht" duke bërtitur.Tani,pasi më doli"pija",ilexova poezinë e Mensurit dhe duket shpëtova.Se fjala e Poetit është,ndonjëherë,edhe më e fortë se gjylja e topit.Po kur e zbraz një "topçi" si Mensuri.Me të tjera kumte poetike,O Mensur Spahiu!...
Përparim Hysi,Florida,më 23 korrik 2007
Poetët nuk lindin në këtë botë si specie të veçanta.Ata,në se dallohen në këtë botë nga njerëzit e tjerë,mendoj unë,kjo ndodh se me fjalën e tyre,me vargun e tyre,sikur shkëputen,pakësa,nga mjedisi ku jetojnë,sepse marrin të tjera atribute:atributet e tribunit.Këto atribute ata fitojnë ,në se me fjalën e tyre kanë ditur të hyjnë në botën e madhe të lexuesit.Dhe sa më e madhe të jetë kjo"hyrje",aq dhe më me vlerë është fjala poetike e Poetit.Dhe,po të gjykojmë nga këto që thashë,mendoj se Poeti Mensur Spahiu ka ditur të hyjë në botën e lexuesit.Ka hyrë ashtu thjesht dhe pa u ndjerë,herë butë e butë,kur lira e tij poetike nxjerë tinguj malli me
dashurie,dhe,herë-herë edhe me britma poetike,ku Poeti si tribun tërheq vëmëndjen e lexuesit.Dhe nuk ka si bëhet më bukur!Ai,Mensur Spahiu,nuk të lë që të hallakatesh,të vrasësh mëndjen se ku do të dalë me vargun e tij.JO!Ai të thotë:"Më shumë se çdo tmerri në botë,/ia kam frikën njeriut,dhimbja ime!".Ti që e lexon,domosdo,je i detyruar që të qëndrosh dhe do të gjykosh:-More,pse ky,Mensur Spahiu,ia ka frikën njeriut?Mos është gjë ksenofob,ziliqar,i vogël nga shpirti?Përkundrazi-dhe këtu qëndron gjithë kiuntesenca e kësaj poezie-duke bërë këtë pohim,ai i jep lexuesit një leksion njerëzor që ka vlerën e një aksiome.Morali i gjithë kësaj aksiome të bukur poetike,nuk është asgjë tjetër as më pak dhe as më shumë se sa ajo urtësia e madhe e popullit që thotë:-Mos u ruaj nga kuçedra me nëntë kokë,po ruhu nga njeriu me dy faqe.
Shpesh,si i kursyer në fjalë,por jo në mendim dhe urtësi,ai e jep shqetësimin e tij poetik dhe njerëzor,njëherësh,vetëm në pak vargje,si:
në mos qofsha trim,
të të vras,
do të pështyj,
do të grryej fytyrën
të të përgjak sado pak!
... të më vrasësh ti më pas!
Të lutem,lexues, a ke si mos impresionohesh nga këto vargje të kursyera me një mesazh kaq domethënës? Nuk ke se si?Me domosdo.Se në të gjitha poezitë e tij,ai ta prishë gjumin dhe të bënë që,njësoj si ai,të përjetosh,të hahesh me të ligun(igjallëvdekur),me njeriun e lig që është kudo,prandaj ai i bën vargjet si kambanë dhe i tund dhe i tund për të gjithë ata që kanë veshë.Dhe këtë nuk e bën se vuan nga ndonjë obsesison vetiak dhe krejt manjak.JO.JO!As mos u shkoj mendja!Ai do që bota ku jetojmë të jetë më e bukur,më e madhe;ku Cezari të marrë çfarë është e Cezarit dhe jo të ndodhë ajo,që për fat të keq është kthyer si në normë,që më i forti(që vjenë nga llumbi) të shtypë e terrorizojë më të dobtin.Ndaj poeti"hap në hap e orë më orë grindet/netëve e ditëve nuk e lë të qetë/të mos pjellë/të mos shtohet mbi dhe e as nën dhe/kripë në prush të plasë/muze terri e tmerri:zi e zisë anembanë të mbesë!Ja,pra,pse është i shqetësuar Poeti.Bile shqetësimi i tij është pak hiperbolik:do që e liga mos infektoj as botën nën tokë!Ma gjeni,ju lutem,të ngjajshmin?
Kur shkruan,ai e di se nuk e ka rrugën të shtruar me lule.I shikon me keqardhje dhe nuk rri dot pa e shfaqur ato barriera keqdashsëe të ndonjë botuesi(e,kush nuk është ndeshur me ta?!) që"nuk ia pranoi këngën e tij" për arsye krejt qesharake dhe dashakeqe(NJë botuesi) që me një varg të goditur e quan"vejushmashtrimi që bëmat e saj fëmija s'idi".
Natyrisht,në këtë shkrim,nuk do të analizoj gjithë poezitë e tij,por them se tek Mensuri,ke se çfarë mëson: edhe nga vargu,edhe nga me sazhi,edhe nga figura.Në s'është aq i goditur vargu,këtë e kompenson mesazhi.Mesazhi është dhe kripa që i jepë shije "gjellës poetike" të Mensurit.Ai këtë"kripë" e hedh me masë dhe asnjëherë nuk e tepron.
"Koka ra e prerë nga shpata/prejkafshimit lemeritës të fjalës,-thotë Poeti.Ose s'ke si mos ndalesh tek poezia e tij"Nëse dikush të thotë",ku m,pak analogjik me Kiplingun në vjershën"If..,Poeti me modesti tregon se është si gjithë të tjerët,jeton,punon,dashuron,është prind,qytetar,njeri dhe"asgjë më shumë!".
Poeti ka një zemër të madhe dhe në jetë mëdyshet e mëdyshet,si në vetëgjyqësi,se kjo botë nuk është krejt e pastër dhe virgjine.Përkundrazi,në këtë botë poeti është në hall:-Nuk di kujt t'i besoj?Se ja"të vërtetat janë mbuluar e mbytur me gënjeshtra dhe poeti"ngutet e ngutet të mos hesht!.Edhe sikur vetëm për kaq,ai duhet vlerësuar.S e të mos heshtësh në këtë kohë kur"heshtja është kthyer,si të thuash,në art",unë them se nuk ke bërë pak.Poeti që hesht,për Mensurin pothuaj se ka vdekur.
Dhe ja një dyvargësh lapidar!Për t'u gdhëndur në memorie:
"Kur s'qan kush për ty,mos qaj të tjerët!
Rujae lotin të qash veten!"
Sakuptimplote janë vargjet tek "Zemërimi i heshtur"!
"Ankohesh,e dashur,dhe grindesh me mua,
në foto pse i zemëruar jam?!".Dhe poeti zë dhe shpjegohet se..."harron se që nga rinia e hershme/krenaritë boshe e gojët eliga,gjoksin ma trandën/.E si mund të qesh,thotë Poeti,kur të liqtë orë e çast rreth meje shtohen?...Dhe si finale:"...kur të kuptosh se i ligu po thërmohet/ çast më çast,foto me gaz!"Ç'aksiomë e bukur poetike të një njeriu,Njeri!
Thashë që në fillim që nuk do marrë të analizoj poezitë tij një për një,por duke e mbyllur këtë shkrim timin për të,nuk mund të lë pa cituar poezinë"Kujdes fjalën!""Më çmënde,tha gruaja,një natë/ky duhan,kjo dritë në mes të natës..."/.Në se ndalem në këto vargje,se kam vuajtur nga enjëjta ankesë nga gruaja ime.Dhe,veç tjerësh,e kuptoj këtë poezi.Por,ndërsa Mensuri e ka zgjidhur pak poetikisht këtë shqetësim.,me vargje aq me peshë:"Kujdes,me fjalën grua,kujdes/Sjell ajo mirësi...gjamën fjala sjell!"Unë e kam zgjidhur pak"burrërisht" duke bërtitur.Tani,pasi më doli"pija",ilexova poezinë e Mensurit dhe duket shpëtova.Se fjala e Poetit është,ndonjëherë,edhe më e fortë se gjylja e topit.Po kur e zbraz një "topçi" si Mensuri.Me të tjera kumte poetike,O Mensur Spahiu!...
Përparim Hysi,Florida,më 23 korrik 2007
Monday, July 2, 2007
Subscribe to:
Posts (Atom)